Ο μακαριστός Θεόδουλος Καλλίνικος, Άρχων Πρωτοψάλτης της Εκκλησίας της Κύπρου

Ο μακαριστός Θεόδουλος Καλλίνικος, Άρχων Πρωτοψάλτης της

Εκκλησίας της Κύπρου (στο μέσο), σε αναμνηστική φωτογραφία

με τον Πρωτοψάλτη Χριστόδουλο Παπαστεφάνου (πρώτος δεξιά),

με άλλους διπλωματούχους απόφοιτους ιεροψάλτες του 1973.

Ατομικά μαθήματα Βυζαντινής Μουσικής

Γιατί η Σχολή Βυζαντινής Μουσικής ο Μέγας Βασίλειος προτιμά να διδάσκει τη Βυζαντινή Μουσική Ατομικά;

α) Στα ατομικά μαθήματα ο σπουδαστής για όλη τη διάρκεια του μαθήματος είναι κάτω από τη μουσική φροντίδα του Δασκάλου. Ο σπουδαστής είναι συγκεντρωμένος  να μάθει όσα διδάσκεται από τον Δάσκαλο και ο Δάσκαλος προσπαθεί να αντιληφθεί και να διορθώσει τις δυσκολίες που θα συναντήσει ο σπουδαστής.

Ενώ προχωρούν τα μαθήματα της μουσικής ο Δάσκαλος γνωρίζει όλες τις μουσικές αδυναμίες που έχει ο σπουδαστής και η έγνοια του είναι πώς να τις διορθώσει ή τουλά-χιστο να τις ελαττώσει.

β) Επειδή η Βυζαντινή Μουσική είναι περισσότερο ακουστική, πρέπει ο σπουδαστής να έχει την ευχέρεια να ακούει  όσα στο μάθημα μαθαίνει ακουστικά και προπαντός σωστά. Ποιος θα μεταδώσει τα ορθά ακούσματα στα Διαστήματα των κλιμάκων; Μόνο ο Δάσκαλος. Για να μπορέσει όμως ο σπουδαστής να αντιληφτεί καλύτερα όσα ακουστικά διδάσκεται, πρέπει να ακούει μόνο τη φωνή του Δασκάλου και μην ακούει πολλές φωνές την ίδια στιγμή.

Τη Βυζαντινή μουσική δεν μπορείς να τη μάθεις διαβάζοντας διάφορα βιβλία που αναφέρονται στη μουσική. Μπορεί να πάρεις πολλές γνώσεις για την ιστορία της μουσικής, αλλά γενικά την μουσική εκτέλεση της μουσικής πρέπει να την διδαχθείς από έμπειρο Δάσκαλο, την οποία πρέπει με-ταδώσει στον σπουδάζοντα ορθά και κατανοητά.

Κανένα βιβλίο δεν μπορεί να δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον Δάσκαλο.

γ) Στα ομαδικά μαθήματα ο χρόνος του μαθήματος διαιρεί-ται  ανάλογα με τους σπουδαστές που υπάρχουν. 

Πως ο σπουδαστής όταν ψάλλουν όλοι μαζί θα μπορέσει να ακούσει τα σωστά ακούσματα από τον Δάσκαλο;

Πως μπορεί ο Δάσκαλος να ακούσει και διορθώσει τα λάθη κάθε σπουδαστή; 

δ) Στα ομαδικά μαθήματα στη τάξη συνήθως υπάρχουν πολλοί σπουδαστές, αλλά με διαφορετική  μόρφωση (Επιστημονες, φοιτητές, μαθητές, τεχνίτες, γυναίκες), με διαφορετική ηλικία, και ορισμένοι από αυτούς με διάφορα φωνητικά ελαττώματα. Πως θα μπορέσουν να προχωρούν όλοι μαζί; Αυτό βέβαια θα είναι κάτι το ακατόρθωτο.

Αν επιμένει ο Δάσκαλος να βοηθήσει τους αδύνατους σπουδαστές, σίγουρα θα υπάρχει καθυστέρηση στην εκμάθηση της μουσικής. Θα το δεχτούν οι καλύτεροι;

Οι αδύνατοι θα  δεχτούν να διορθώνονται συνεχώς από τον Δάσκαλο; Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; 

Ελάχιστοι από αυτούς θα ξεχωρίσουν και ο Δάσκαλος θα δώσει περισσότερη σημασία σε αυτούς και θα αφήσει τους αδύνατους πια σπουδαστές.

Θα συμμετέχουν στο μάθημα αυτοί που κάπως ξεχώρισαν, οι δε αδύνατοι σπουδαστές θα βρίσκονται στη τάξη μόνο σωματικά, χωρίς πολλοί να το αντιλαμβάνονται, για να πάρουν άλλες αποφάσεις, όπως να διακόψουν τα μαθήματα και να ζητήσουν, αν θέλουν να μάθουν πράγματι Βυζαντινή Μουσική, ατομικά, μαθήματα.

ε) Αν είσαι ορθόφωνος και αποφάσισες πράγματι να μάθεις Βυζαντινή Μουσική ζήτα ανεγνωρισμένο και έμπειρο Δάσκαλο, να σου διδάξει την Βυζαντινή Μουσική, ατομικά.

Μπορεί να σου στοιχίσει οικονομικά, αλλά σίγουρα θα μάθεις να ψάλλεις ορθά και σε πιο σύντομο χρόνο.

Αυτό μας δίδαξε η πολυετής πείρα μας στη Διδασκαλία της Βυζαντινής Μουσικής και αυτό εφαρμόζουμε στη Σχολή μας, με άριστα αποτελέσματα.

H νέα Μέθοδος Αναλυτικής Σημειογραφίας της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής (1814)

Η μεταρρύθμιση από την Παλαιά Παρασημαντική στη νέα αναλυτική σημειογραφία της Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής έγινε από τρεις επιφανείς και μεγάλους με-λουργούς και εφευρέτες. 

α) Από τον Αρχιμανδρίτη Χρύσανθο τον εκ Μαδύτων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Δυρραχίου, 

β) τον Λαμπαδάριο Γρηγόριο και μετέπειτα Άρχοντα Πρωτοψάλτη του Πατριαρχείου και τον Χουρμούζιο εκ Χάλκης και μετέπειτα Χαρτοφύλακα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, το 1814.

Η Βυζαντινή Σημειογραφία πέρασε από διάφορα στάδια, μέχρι το 1814, που εφαρμόστηκε το Νέο σύστημα. 

1.Στα πρώτα χρόνια η αρχαία μουσική σημειογραφία βασιζόταν στα γράμματα της Ελληνικού Αλφαβήτου τα οποία χρησιμοποιούντο με διάφορους τρόπου, μεγάλα, μικρά, όρθια , πλάγια, κομμένα ή με αλλαγμένο ελαφρά τα σχήματα των.

Μειονέκτημα του συστήματος αυτού, που επεκράτησε μέχρι τον 4^ον αιώνα, ήταν ο μεγάλος αριθμός των συμβόλων που χρησιμοποιούντο.

2.Από τον 4^ον  μέχρι τον 8^ον αιώνα χρησιμοποιούνται διά-φορα άλλα συμβολικά σημεία, μεγαλώνοντας  περισσότερο ακόμη τον αριθμό των συμβόλων, με σκοπό πάντοτε να αποδοθεί όλος ο πλούτος της Βυζαντινής Μουσικής.

3.Τον 8^ον αιώνα  ο Άγιος  Ιωάννης ο Δαμασκηνός (680-749μ.Χ)  διαμορφώνει το σύστημα της Αγκιστροειδούς Παρασημαντικής.  Επρόκειτο για μια σχεδόν ιερογλυφική γραφή, όπου κάθε σημείο μπορούσε εκφράζει δύο και περισσότεροι φθόγγοι. Σκοπός του νέου συστήματος ήταν η ελάττωση των συμβόλων, που είχαν τόσο αυξηθεί που δυσκόλευαν και την απόδοση, αλλά και την εκμάθηση της μουσικής.    

4. Από τον 12^ον αιώνα μέχρι τον 17^ον αιώνα αναπτύσσεται η λεγόμενη Στρογγυλή Σημειογραφία. Πρόκειται για την τελειότερη για την εποχή της σημειο-γραφία προσπάθεια, η οποία προήλθε από την μετεξέλιξη της Παρασημαντικής του Ιωάννου του Δαμασκηνού. 

5.Οι τροποποιήσεις στο σύστημα που καθιερώθηκε από τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, συνεχίστηκε και έπειτα από  τον 17^ον αιώνα με τις προσπάθειες των μεγάλων μουσικών, όπως α) του  Ιωάννη του Τραπεζούντιου,  (1730-1770), Πρωτοψάλτη Οικουμενικού Πατριαρχείου, β) του Λαμπαδάριου  Πέτρου του Πελοποννήσιου,  (1730-1778), ο οποίος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της μεταβυζαντινής παραδόσεως της Μεγάλης του Χρι-στού Εκκλησίας  του 18^ου αιώνα, γ) του Πέτρου του Βυζάντιου, μαθητή του Πέτρου Πελοπονήσιου, δ) του Γεώργιου  του Κρητός, διάσημου μουσικού και υμνογράφου στις αρχές του 19^ου αιώνα, ο οποίος ουδέποτε εξάσκησε το λειτούργημα του Ιεροψάλτη, αλλά πάντοτε δίδασκε την Μουσική στη Κωνσταντινούπολη, την Χίο και την Κυδωνία και ε) του Μανουήλ του Βυζάντιου, που ήταν μαθητής του Ιακώβου του Πρωτοψάλτη και του Γεωργίου του Κρητός, ο οποίος διακρίθηκε για το σοβαρό εκκλησιαστικό ύφος, το οποίο δίδασκε και το οποίο μιμήθηκε αργότερα και ο Πρωτοψάλτης Κωνσταντίνος ο Βυζάντιος.

Σκοπός όλων ήταν η όσο το δυνατό η απλούστευση της δυσνόητης γραφής του βυζαντινού μέλους, αλλά δεν έπαυσε η μουσική να αποτελείται με πολλά σύμβολα, που δυ-σκόλευαν αφάνταστα  την εκμάθηση της Βυζαντινής Μουσικής.

Δυσκολίες μεγάλες είχαν όσοι αποφάσιζαν να μάθουν την Μουσική, που διαρκούσε περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια.

Αποτέλεσμα της μεγάλης διάρκειας των σπουδών ήταν πολλοί να διακόπτουν τις σπουδές του και να υπάρχουν πολλοί ημιμαθείς ιεροψάλτες στους ναούς ή να αποφεύγουν τις σπουδές της μουσικής και να υπάρχουν πολλοί που έψαλλαν ακουστικά, χωρίς μουσικές σπουδές.

Άλλο πρόβλημα που υπήρχε, πριν τη μεταρρύθμιση ήταν οι ιδιοτροπίες των δασκάλων.

Επειδή τα σύμβολα της σημειογραφίας, λόγω των πολλών αλλαγών που έγιναν ήταν πάρα πολλά και η ερμηνεία των, για κάθε Δάσκαλο ήταν διαφορετική.

Ο κάθε Δάσκαλος προσπαθούσε να διδάξει το δικό του σύστημα, αφού δεν υπήρχαν κανόνες Θεωρίας, που να καθορίζουν την Ερμηνεία και σύνταξη και την ορθογραφία  της Βυζαντινής μουσικής. 

Ο κάθε Δάσκαλος δίδασκε τη Μουσική με τον τρόπο που νόμιζε ο ίδιος ορθό, με τα δικά του μουσικά ακούσματα. Από αυτούς άλλοι αντιλαμβάνονταν τις δυσκολίες και περίμεναν κάποια μεταρρύθμιση στη Μουσική και άλλοι παρέ-μεναν αυστηρά πιστοί στο σύστημα, που επικρατούσε.

Με τέτοιες συνθήκες οι τρεις μεγάλη Μεταρρυθμιστές ανέλαβαν την μεταρρύθμιση της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής μουσικής.

Οι τρεις μεγάλοι Μεταρρυθμιστές μετέβαλαν το σύστημα γραφής και δημιούργησαν, δανειζόμενοι πολλά στοιχεία από την Ευρωπαϊκή μουσική, που ήταν κατά πολύ απλούστερη.

Η πιο μεγάλη καινοτομία που έγινε ήταν η προσπάθεια των τριών Μεταρρυθμιστών να καταγράψουν (αναλύσουν) με φθόγγους τη μελωδία πολλών αρχαίων χαρακτήρων οι οποίοι εκτελούντο περισσότερα ακουστικά και βρίσκονταν στη προσωπική διάθεση του κάθε Δασκάλου, να εκτελέσουν και διδάξουν.

Με τον τρόπο αυτό καταργήθηκαν πολλοί δυσνόητοι στην εκτέλεση αρχαίοι χαρακτήρες, πέτυχαν την ελάττωση των χαρακτήρων πέτυχαν την καλύτερη μουσική εκτέλεση και διευκόλυναν την εκμάθηση της Βυζαντινής Μουσικής, προσιτή σε όλους που αποφάσιζαν να την μάθουν και σε λιγότερο χρόνο. 

Η Επίσημη αποδοχή και υιοθέτηση από την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και η πλήρης εφαρμογή και διάδοση της νέας αναλυτικής διάδοσης Μεθόδου έγινε το 1814.

Οι τρεις Πατριαρχικοί Διδάσκαλοι πέτυχαν στο έργο τους, επειδή συνδύασαν με ακρίβεια την παράδοση της Εκκλησίας, με τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο και προίκισαν την νέα μέθοδο με απλότητα και σαφήνεια.

Προσάρμοσαν πολλά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Μουσικής στη Βυζαντινή σημειογραφία, αλλά απέφυγαν όμως καινοτομίες και νεωτερισμούς, κατά τρόπο που διατηρηθεί το Πατροπαράδοτο ύφος της Εκκλησιαστικής μουσικής.

Η μεταρρύθμιση έγινε επί Οικουμενικού Πατριάρχου Κυρίλλου του Στ΄ (1813-1818), με σύγκληση της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου.

Ο ίδιος ο Πατριάρχης μερίμνησε να μεταγραφούν όλα τα υπάρχοντα βιβλία, στη νέα αναλυτική Μέθοδο, αφού με εγκύκλιο του ζήτησε να συνδράμουν με χορηγίες των και άλλοι Ιεράρχες του Οικουμενικού θρόνου.

Συγχρόνως με Πατριαρχική Εγκύκλιο κάλεσε όσους ήθελαν να σπουδάσουν την νέα μέθοδο, δωρεάν, να μεταβούν στη Κωνσταντινούπολη, για δύο χρόνια διδασκαλίας της.

Έτσι από παντού έτρεξαν σπουδαστές κάθε ηλικίας. Από αυτούς πολλοί  μετά τις σπουδές τους δημιούργησαν σε άλλες πόλεις Σχολές, που δίδασκαν την νέα αναλυτική Μέθοδο.

Σκοπός της Μεταρρύθμισης ήταν αφενός η απλούστευση της Μουσικής, ώστε να βοηθά τους σπουδαστές  και αφετέρου η συγκρότηση της Θεωρίας της ψαλτικής τέχνης και καταγραφής των κανόνων σύνταξης και ορθογραφίας που να βοηθούν στη τέλεια εκμάθηση της Πατροπαράδοτης Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής.

Η νέα αναλυτική μέθοδος έγινε από όλους αποδεκτή. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα διαδόθηκε παντού η νέα Μεθοδος σε τόσο βαθμό, που να ξεχαστεί το παλαιό σύστημα εντελώς. Ακόμη και οι πολέμιοι της νέας μεθόδου, έφτασαν στο σημείο να καταγράφουν τις προσωπικές συνθέσεις των στη νέα γραφή.

Η νέα Μέθοδος δεν άλλαξε την μουσική στην ουσία.

Άλλαξε μόνο τη μέθοδο της εκτέλεσης και απόδοσης της μουσικής και κατέγραψε κανόνες Θεωρίας για να εκλείψουν οι ασάφειες, που μέχρι το 1814 υπήρχαν.

(Από το βιβλίο Μέθοδος Βυζαντινής Μουσικής της Σχολής).

Χριστοδούλου Παπαστεφάνου.

Πρωτοψάλτη.

Σχολή Βυζαντινής Μουσικής

ο «Μέγας Βασίλειος».

Στρόβολο.

Τηλ. 97804442

Χειροτονία διακόνου στην εκκλησία Αγίου Σπυρίδωνα

Φωτογραφίες από τη χειροτονία του κυρίου Ιορδάνη Ιορδάνου σε Διάκονο, 

για την Εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, στο Συνοικισμό 2, στο Στρόβολο, 

από τον Θεοφιλέστατο Χωρεπίσκοπο Καρπασίας κ. Χριστοφόρο, την Κυριακή 

31^η Αυγούστου 2014. Ψάλλουν Απόφοιτοι και σπουδαστές της Σχολής

 Βυζαντινής Μουσικής ο «Μέγας Βασίλειος».

Ύψωση Τιμίου Σταυρού 14 Σεπτεμβρίου

Ύψωση Τιμίου Σταυρού - 14 Σεπτεμβρίου

Παγκόσμια Ύψωση Τιμίου Σταυρού - 14 Σεπτεμβρίου

Ιεροσόλυμα Ύψωση Τιμίου Σταυρού

Ύψωση Τιμίου Σταυρού

Η εορτή του Σταυρού στα Ιεροσόλυμα

Θεία Λειτουργία 14 Σεπτεμβρίου - Μοναστήρι Αγίας Λυδίας

Δημιουργία των δυο εκκλησιαστικών Χορών

 Όπως είναι γνωστόν η Θεία Λατρεία αποτελεί έκφραση της πιστευούσης ψυχής. Στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, οι Απόστολοι και οι μαθητές των, μεριμνούσαν περισσότερο για τη διάδοση του Χριστιανισμού, έτσι στη λατρεία χρησιμοποιούσαν τους Ιουδαϊκούς ύμνους και κυρίως τους ψαλμούς του Δαβίδ, που άρχισαν να μεταφράζονται στην ελληνική γλώσσα, η δε μετάφραση όλων των ψαλμών στην ελληνική γλώσσα, που έγινε από τους Ο΄ (70) Πατέρας. Κατά τα μέσα της 2ας εκατονταετηρίδας άρχισαν να χρησιμοποιούνται στη Λατρεία οι πρώτοι Χριστιανικοί ύμνοι, που ήταν άτεχνοι, απλοί στη φράση και στη μουσική, έμοιαζαν δε περισσότερο με την απαγγελία πεζού λόγου. 

Στα πρώτα χρόνια επεκράτησε η «καθ’ ὑπακοήν» ψαλμωδία, δηλαδή ο Αναγνώστης απάγγελλε εμμελώς τους στίχους και σε κάθε στίχο ο λαός υπηχούσε και υπέψαλλε τις κατάλήξεις των στίχων. (Έψαλλαν όλοι οι πιστοί μαζί). Οι στίχοι ήσαν απλοί και απαγγέλλονταν με τον τρόπο περίπου που ψαλμωδούνται σήμερα οι ευχές του Μεγάλου Αγιασμού των Φώτων, ο Απόστολος, το Ευαγγέλιο, το· «Ἀσπιλε ἀμόλυντε» στα απόδειπνα, και στους Χαιρετισμούς, το· «Στερεώσαι», το· «Τοῦ Δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ», στη Θεία μετάληψη και άλλα. Η «καθ’ ὑπακοήν ψαλμωδία» επεκράτησε μέχρι τον Δ΄ αιώνα που γίνεται η μεγάλη μεταρρύθμιση στη ποίηση και υμνολογία· 

α) Δίδεται μεγάλη προσοχή στο τρόπο εκτέλεσης του μουσικού μέλους των ύμνων. 

β) Πολλοί ύμνοι του ψαλτηρίου μεταφράζονται στην ελληνική γλώσσα και έτσι γίνεται η βάση για τη μετέπειτα Ορθόδοξο υμνογραφία.

γ) Ο Λαός δεν υπηχούσε, αλλά έψαλλε του ύμνους και 

δ) Καθιερώνεται η εγκατάσταση των δυο Χορών. 

Με την πάροδο του χρόνου η πίστη ξαπλώνεται, η Χριστιανική ποίηση αναπτύσσεται, οι Χριστιανικοί ύμνοι γίνονται συνθετότεροι εις έννοια και μουσική, άρχισε η εκτόπιση των Ιουδαϊκών ύμνων και να περιορίζονται μόνο στους ψαλμούς του Δαβίδ, που είχαν μεταφραστεί στην Ελληνική γλώσσα. Από την «καθ’ ὑπακοήν ψαλμωδία» που οι πιστοί απηχούσαν το τέλος των στίχων, άρχισαν να ψάλλουν ολόκληρους τους στίχους που απαγγέλλονταν και με τον τρόπο αυτό συμμετέχει ολόκληρο το Εκκλησίασμα στη Θεία Λατρεία. 

Με την πάροδο του χρόνου, λόγω της ιδιομορφίας των εκκλησιαστικών ύμνων και της έντεχνης μελοποίησης των, για απόφυγή των παραφωνιών και της χασμωδίας, κατέστη έκδηλη η ανάγκη της δημιουργίας του πρώτου χορού. Ανέθεσαν σε ένα υπεύθυνο, που μαζί με άλλους έψαλλαν του ύμνους. Ο υπεύθυνος ονομάστηκε Πρωτοψάλτης ή Μάγιστρος, το δε σύνολο των βοηθών ιεροψαλτών ονομάστηκε Χορός, από τους χορούς των τραγωδιών της Αρχαίας Ελλάδας. Έψαλλαν δε σε ανυψωμένο (άμβωνα) στο μέσο του ναού, (μεταξύ των δύο σημερινών χορών). Στον Άμβωνα αυτό απαγγελλόταν ο Απόστολοςκαι το Ευαγγέλιο. Δημιουργείτε δηλαδή ο πρώτος Εκκλησιαστικός χορός. 

Αργότερα κατά τον 4ον αιώνα επειδή πλήθυναν οι ύμνοι δημιουργήθηκε πάλι το ίδιο πρόβλημα. Ο Χορός χωρίστηκε σε δυο και σχηματίστηκε ο Αριστερός χορός. Ο υπεύθυνος Ιεροψάλτης του αριστερού χορού πήρε το όνομα Λαμπαδάριος, ο δε υπερυψωμένος άμβωνας μετακινήθηκε παραπλεύρως του Αριστερού χορού, στην αποκλειστική χρήση του Διακόνου για την ανάγνωση του Ευαγγελίου, και του κηρύττοντος τον Θείο Λόγο κληρικού, όπως γίνεται σήμερα. 

Από τον 4ον αιώνα μέχρι σήμερα στη πράξη της Εκκλησίας τηρούνται πολλές αλλαγές στη ναοδομία (χτίσιμο ναών), στην εικονογραφία, την αμφίεση του κλήρου και την διακόσμηση των ιερών ναών. Πολλές αλλαγές γίνονται και στην υμνογραφία. Οι Βυζαντινοί χοροί όπως έχουν σήμερα, σχηματίσθηκαν μεταξύ των ετών 348 και 358 μ. Χ. Οι Ιερές Ακολουθίες έχουν πάρει τη σημερινή τους μορφή τον Ιʹ και ΙΑ΄ αιώνα. (Από το βιβλίο «Θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής»), με συγγραφέα τον Διευθυντή της Σχολής, Χριστοδούλου Παπαστεφάνου. (Λευκωσία).

ΣΧΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Ο «Μέγας Βασίλειος» (1974) Στρόβολος.

Διδάσκει ο Πρωτοψάλτης Χριστόδουλος Παπαστεφάνου. 
Αν είστε ορθόφωνος και θέλετε να μάθετε Βυζαντινή Μουσική, μας ενδιαφέρετε. 

Τα μαθήματα στη Σχολή μας διδάσκονται ατομικά και παρακολουθούν άνδρες και γυναίκες, μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου και φοιτητές Πανεπιστημίων. 

Γνωρίζετε Βυζαντινή Μουσική και θέλετε να την διδάξετε σε άλλους; 

Ίσως η καλύτερη σας εκλογή είναι να έχετε τα βιβλία «Πηδάλιο Ιεροψαλτου» και «Θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής», που έκδωσε η Σχολή μας το 2014. 

Η πολύχρονη πείρα μας, στην διδασκαλία της Βυζαντινής Μουσικής, αλλά και τα απαραίτητα βυζαντινά βιβλία, που έκδωσε η Σχολή, εγγυόνται την εύκολη και τέλεια εκμάθηση της μουσικής. 

Η μοναδική μας διαφήμιση είναι οι Απόφοιτοι μας Διπλωματούχοι Ιεροψάλτες, που ψάλουν στους διάφορους ναούς, ως επίσημοι Ιεροψάλτες ή βοηθοί. 

Πληροφορίες: Τηλ 97804442 ByzantinI - Mousiki.blogspot.com

Βιβλίο «Θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής»

Εκδόθηκε το 2014. Είναι βιβλιοδετημένο με σκληρό χαρτί, με επίχρυσα γράμματα, σε χρώμα μαύρο και κόκκινο. Αποτελείται από 316 σελίδες. Καταγίνεται με τη Θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής για κάθε ήχο, τις διαφορές των κλιμάκων, τα ιδιώματα των κλιμάκων και των ήχων, τις Φθορές,τις Χρόες και Απηχήματα. Δίδει δείγματα εμμελούς απαγγελίας, επεξηγεί πως γίνεται το Ισοκράτημα, το Κανονάρχημα και πως απαγγέλλεται ο Απόστολος. Καθορίζει τις Έλξεις που υπάρχουν σε κάθε ήχο και Χρονικές Αγωγές. Καταγράφονται επίσης στο βιβλίο οι πιο απαραίτητοι κανόνες Ορθογραφίας, για τη σύνταξη ενός μουσικού Βυζαντινού κειμένου. Είναι πολύ χρήσιμο βιβλίο και απαραίτητο βοήθημα για τους σπουδαστές της Βυζαντινής Μουσικής, αλλά και για όσους θα αποφασίσουν να διδάξουν σε άλλους, τη Μουσική αυτή. Περιλαμβάνει Ευρετήριο και δύο μόνιμους σελιδοδείκτες. Οι τρεις πλευρές του βιβλίου είναι βαμμένες κόκκινο Βυζαντινό χρώμα. Πωλείται μόνο από τη Σχολή και τον Διευθυντή της και συγγραφέα του βιβλίου Χριστόδουλο Παπαστεφάνου, στη τιμή των €25. (Χοντρική τιμή).

ΠΩΣ ΞΕΧΩΡΙΖΟΥΝ ΟΙ ΗΧΟΙ (Κλίμακες, κοινά σημεία αλλοίωσης, Φθορές, Χρόες, Έλξεις)

Οι ήχοι ανάλογα με την κλίμακα που χρησιμοποιούν χωρίζονται σε τρία Γένη 

α) Διατονικό 
β) Χρωματικό και το 
γ) Εναρμόνιο

Το Διατονικό Γένος αποτελούν ο Πρώτος, ο Τέταρτος, Πλάγιος Πρώτος και Πλάγιος Τέταρτος ήχος. 

Το Χρωματικό Γένος αποτελούν ο Δεύτερος και Πλάγιος Δεύτερος. 

Το Εναρμόνιο Γένος αποτελούν ο Τρίτος και ο Βαρύς. 

Οι ήχοι κατά την εκτέλεση τους χρησιμοποιούν τους ίδιους χαρακτήρες. Οι οκτώ ήχοι διαφέρουν μεταξύ των στη μουσική σύνθεσή των χαρακτήρων, που γίνονται οι καταλήξεις των. Κάθε ήχος έχει διαφορετικές καταλήξεις (διαφορετική σύνθεση χαρακτήρων) και διαφορετικό άκουσμα. 

Εκτός της μουσικής σύνθεσης, μεγάλο ρόλο παίζουν οι διάφορες αλλοιώσεις (Διέσεις και Υφέσεις), που άλλοτε σημειώνονται στο μουσικό κείμενο και άλλοτε όχι. Οι αλλοιώσεις αυτές προέρχονται από τις Κλίμακες που χρησιμοποιούν οι ήχοι, από τις Φθορές, τις Χρόες και τις Έλξεις. Γενικά αλλοιώσεις στους φθόγγους συναντούμε: 

α) Στις Κλίμακες. Όπως αναφέρθηκε οι κλίμακες έγιναν από την αλλοίωση ορισμένων φθόγγων της Φυσικής Διατονικής κλίμακας, οι δε αλλοιωμένοι φθόγγοι είναι γνωστοί και σταθεροί. Από τους αλλοιωμένους αυτούς φθόγγους εξαρτάται και η μελωδία των κλιμάκων. Στις Κλίμακες οι αλλοιωμένοι φθόγγοι δεν σημειώνονται με κάποια Δίεση ή Ύφεση, αλλά εκτελούνται από όσους γνωρίζουν τις διαφορές των κλιμάκων, από την Διατονική κλίμακα, και εκτελούν τις κλίμακες με τις ανάλογες αυξομειώσεις των φθόγγων που υπάρχουν στη κλίμακα, που ψάλλεται τον ύμνο. 

β) Αλλοίωση των φθόγγων γίνονται και με τα δύο κοινά σημεία αλλοίωσης Δίεση και Ύφεση, που αλλοιώνουν μόνο τον φθόγγο που τίθενται, μπαίνουν δε σε όλους τους φθόγγους και σε όλες τις Κλίμακες και σημειώνονται (είναι ορατά),στο μουσικό κείμενο. 

γ) Αλλοιώσεις των φθόγγων γίνονται με τις Φθορές, που ανήκουν στις Κλίμακες και επηρεάζουν προτάσεις ή ολόκληρο τον ύμνο, αλλάζοντας Τετράχορδα ή Κλίμακα. Οι αλλοιωμένοι φθόγγοι των Φθορών δεν σημειώνονται στο κείμενο. Η σωστή εφαρμογή των Φθορών γίνεται από όσους γνωρί- ζουν την εκτέλεση των Φθορών και ποίοι φθόγγοι αλλοιώνον- ται από την ενέργεια των. 

δ) Αλλοίωση των φθόγγων γίνονται και με τις τρεις Χρόες, που ενεργούν μόνο σε ένα Τετράχορδο ή Πεντάχορδο και παύει η ενέργεια των. Όπως και στις Φθορές δεν σημειώνονται στο κείμενο οι αλλοιώσεις. Οι αλλοιωμένοι φθόγγοι εκτελούνται από όσους γνωρί- ζουν την ενέργεια των Χροών. ε) Αλλοίωση των φθόγγων γίνεται και στις Έλξεις. Όπως έχει αλλού αναφερθεί, Έλξη είναι η ιδιοτροπία (ιδιομορφία) που έχουν οι Δεσπόζοντες φθόγγοι να έλκουν προς το μερος τους, τους πιο κάτω ή τους πιο πάνω από αυτούς φθόγγους, όταν το κείμενο περιφέρεται γύρω από αυτούς. 

Υπενθύμιση: 

α) Οι αυξομειώσεις των φθόγγων των Κλιμάκων των Έλξεων και των Φθορών δε σημειώνονται με Διέσεις ή Υφέσεις στο κείμενο, αλλά είναι θέμα γνώσης της Θεωρίας των Κλιμάκων και Έλξεων και της καλής και σωστής εκτέλεσης της παραλλαγής και του μέλους. 

β) Στις Φθορές και στις Χρόες καθορίζεται μεν το μέρος στο ο- ποίο θα γίνουν οι αλλοιώσεις, αλλά δεν σημειώνονται στο κείμενο οι Διέσεις και Υφέσεις. 

γ) Πολλές αλλοιώσεις των Έλξεων συμπίπτουν με τις αλλοιώσεις των κλιμάκων, από την Διατονική Κλίμακα. Από το βιβλίο «Θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής», του Πρωτοψάλτη Χριστόδουλου Παπαστεφάνου. (Σχολή Βυζαντινής Μουσικής ο Μέγας Βασίλειος. Λευκωσία).

ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΙΕΡΟΨΑΛΤΗ

Ο ψάλτης πρέπει να διαθέτει φυσικά, ηθικά και μουσικά προσόντα. 

α) Φυσικά προσόντα είναι η καλλιφωνία και ορθοφωνία, για να ακούγεται ευχάριστα. Χωρίς την καλή και ορθή φωνή, ενδέχεται να φυγαδεύει τους πιστούς από τον ναό, εξ αιτίας της εσφαλμένης και δυσάρεστης εκτέλεσης της ψαλμωδίας. Η έλλειψη καλής φωνής θα αδικεί την καλή εκτέλεση των ύμνων. Επίσης η καλή υγεία του σώματος θα δίδει την αντοχή στη καλή εκτέλεση της μελωδίας. 

β) Ηθικά προσόντα θεωρούνται το ήθος και ο χαρακτήρας του Ιεροψάλτη. Τόσο μέσα στο ναό , όσο και έξω πρέπει να είναι σοβαρός και αξιοπρεπής και η όλη συμπεριφορά του παραδειγματική. Ο σεβασμός του στον Ιερέα του ναού και η συναδελφική αγάπη του στους ιεροψάλτες και το προσωπικό του ναού, χωρίς να τους φθονεί και υποτιμά, φανερώνει άνθρωπο που κλήθηκε από την Θεία πρόνοια, να εκτελεί το θεάρεστο αυτό έργο του Ιεροψάλτη. Ο Ιεροψάλτης δεν πρέπει να ψάλλει επειδή αμείβεται, ούτε να αποβλέπει στον έπαινο των εκκλησιαζομένων, αλλά με την έκφραση των ευσεβών συναισθημάτων μεσω της μελω- δίας των ύμνων, που ψάλλει και συμμετέχει ενεργά μαζί με τον Ιερέα και τους πιστούς στην εκτέλεση της θείας Λειτουργίας και άλλων Ακολουθιών της Εκκλησίας. Η στάση του στο Αναλόγιο πρέπει να είναι σοβαρή και σεμνή, χωρίς μορφασμούς, άσκοπες κινήσεις, κρούση του χρόνου κτυπώντας το πόδι με θόρυβο στο δάπεδο του Αναλογίου. Οι ψίθυροι, οι συνομιλίες και τα γέλια, δεν προσφέρουν τιμή στον Ιεροψάλτη.

γ) Γραμματικά προσόντα: Εννοούμε ότι ο ψάλτης πρέπει να έχει την κατάλληλη μόρφωση, ώστε να κατανοεί και να παρακολουθεί την έννοια των ύμνων. Τότε μόνο θα είναι σε θέση να δίδει στο κοινό να κατανοεί, αυτό που ψάλλει. Θα αποφεύγει τα λάθη, θα δίδει τον κατάλληλο τονισμό στη μουσική, θα χωρίζει τις φράσεις ανάλογα με την έννοια και θα ζωντανεύει με την φωνή του αυτά που ψάλλει, κατά τρόπο που θα επιδρά στις ψυχές του ακροατηρίου. 

δ) Μουσικά προσόντα είναι η απαραίτητη εκμάθηση της Εκκλησιαστικής Μουσικής, ώστε να μπορεί να εκτελεί με ευχέρεια τα Εκκλησιαστικά άσματα. Να είναι καταρτισμένος στην πρακτική (χωρίς φθόγγους) εκτέλεση των ύμνων και καλός γνώ- στης των Αυτομέλων για να μπορεί να ψάλλει τα Προσόμοια, όπως και καλός γνώστης των Ιδιομέλων. Να γνωρίζει την σειρά των ύμνων που θα ψαλθούν, ύστερα από ποιούς ύμνους γίνονται οι εκφωνήσεις των Ιερέων, ποιούς ύμνους ψάλλει ο Δεξιός και ποιούς ο Αριστερός, ποιός από τους δυο ψάλτες κάμνει τις ληκτικές καταλήξεις, για να γίνει αίτηση από τον Ιερέα, πότε ο ένας ψάλτης παίρνει την κατάληξη του ύμνου που ψάλλει ο άλλος ψάλτης, σε ποιους ύμνους απαγγέλλον- ται στίχοι, να γνωρίζει πως θα ενεργήσει όταν συνδυάζονται δύο Ακολουθίες και πολλά άλλα. Απαραίτητο επίσης προσόν είναι να γνωρίζει σωστά την Τυπική Διάταξη, να μπορεί να αντιλαμβάνεται τις οδηγίες του Τυπικού της Εκκλησίας και να ψάλλει από «διφθέρας», (από βιβλίο), σύμφωνα με «τὸν ἐν Λαοδικείᾳ ιε΄ κανόνα», τα μουσικά μέλη που καθορίστηκαν από την Πατροπαράδοτη Εκκλη- σιαστική Μουσική και να γνωρίζει τη χρήση των εκκλησιαστικών βιβλίων.

Να είναι γνώστης της Εμμελούς απαγγελίας και της εναλλαγής των ήχων. (Ανεύρεσης μελωδίας, όταν αλλάζει ο ήχος). Η διαυγής προφορά, η ευκρινής άρθρωση των φθόγγων, η τέλεια μουσική κατάρτιση, η καλλιφωνία, η ορθοφωνία, είναι προσόντα που απαρτίζουν τον καλλιτέχνη Ιεροψάλτη. Να γνωρίζει την εφαρμογή της μελωδίας των Αυτομέλων, επί των Προσομοίων. Να αποφεύγει τους πρόχειρους αυτοσχεδιασμούς και τις καινοτομίες. Να αποφεύγει επίσης τις δύσκολες εκτελέσεις και τα μεγάλα ύψη που κουράζουν τους πιστούς και δεν βοηθούν στην προσευχή. Ο ψάλτης πρέπει να είναι ευλαβής και να ψάλλει ταπεινά και κατανυκτικά. Για να ψάλλει κατανυκτικά πρέπει να έχει κατά νουν τα θεία νοή- ματα και να έχει ευλάβεια. Η μουσική χωρίς ευλάβεια είναι περιττή. Από το βιβλίο «Ιεροψαλτικόν Πηδάλιον», Χριστόδουλου Παπαστεφάνου. (Σχολή Βυζαντινής Μουσικής «ο Μέγας Βασίλειος» Λευκωσία).